توبه در عصر ظهوردرباره مفهوم عبارت «بعض آیات پروردگار»، در آیه ۱۵۸ سوره انعام، باید بگوییم که موضوع مورد بحث مربوط به زمان ظهور حضرت قائم (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) است و به دلیل اضطراری بودن ایمان آوردن کافران، این ایمان از آن‌ها پذیرفته نمی‌شود. به دیگر سخن، گروهی از سرکردگان کفر و شرک، دیگر با ظهور نشانه‌های شکست خویش نمی‌توانند در آن زمان، ریاکارانه خود را تواب نشان دهند؛ اما این‌گونه نیست که در آن زمان هیچ فردی نتواند توبه کند. ۱ - آیه ۱۵۸ سوره انعامدر ابتدا باید دانست که این بخش از دعا («یَوْمَ یَأْتی بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْساً إیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فی إیمانِها خَیْراً»)، در واقع بخشی از آیه ۱۵۸ سوره انعام است که عبارات کامل آن چنین است: «هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ أَنْ تَأْتِیَهُمُ الْمَلائِکَةُ أَوْ یَأْتِیَ رَبُّکَ أَوْ یَأْتِیَ بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ یَوْمَ یَأْتی بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْساً إیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فی إیمانِها خَیْراً قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ»؛ «آیا جز این انتظار دارند که فرشتگان (مرگ) به سراغشان آیند، یا خداوند (خودش) به سوی آن‌ها بیاید، یا بعضی از آیات پروردگارت (و نشانه‌های رستاخیز)؟! اما آن روز که بعضی از آیات پروردگارت تحقق پذیرد، ایمان آوردن افرادی که قبلاً ایمان نیاورده‌اند، یا در ایمانشان عمل نیکی انجام نداده‌اند، سودی به حالشان نخواهد داشت! بگو: «(اکنون که شما چنین انتظارات نادرستی دارید،) انتظار بکشید ما هم انتظار (کیفر شما را) می‌کشیم!». ۲ - مراد از بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَدر توضیح این‌که منظور از بعض آیات پروردگار چیست؟ ۲.۱ - دیدگاه اولگفته شده که یا منظور، وقوع حادثه‌ای است که حیات دنیایی را تبدیل به حیات برزخی می‌کند و زمان عمل به پایان می‌رسد و زمان رسیدن به پاداش شروع می‌شود که همان مرگ باشد. ۲.۲ - دیدگاه دومو یا منظور، نشانه‌ای است که مستلزم مستقر شدن ملکه کفر و انکار در قلب این‌گونه افراد باشد؛ به گونه‌ای که نتوانند به توحید اقرار کنند و فقط به زبان و آن هم به خاطر ترس از عذاب اظهار ایمان می‌کنند که در هیچ‌کدام از این دو صورت این نوع ایمان و عمل پذیرفته‌شدنی نیست. [۲]
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۳۸۶ ۳۸۷، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
۳ - روایات ائمهبا این حال در سخنان پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) آمده است که این آیه شریفه، اشاره به وقایع زمان ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) دارد. ۳.۱ - بیان یک روایتزراره، حمران و محمد بن مسلم، از امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌اند: «منظور از بعض آیات پروردگار، طلوع کردن خورشید از سمت مغرب و خارج شدن جنبنده‌ای (دابه) از زمین و دجال است. در این زمان کسی که بر انجام گناه اصرار ورزیده و عملی طبق ایمانش انجام نداده باشد، برایش ایمان آوردن بعد از وقوع این آیات، نفعی نخواهد داشت». [۳]
عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۸۴ ۳۸۵، محقق و مصحح:رسولی محلاتی، هاشم المطبعة العلمیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
۴ - روایات اهل سنتاهل سنت نیز شبیه این دسته از روایات را نقل کرده‌اند و برخی به قبول نشدن توبه در این روز تصریح کرده‌اند. [۴]
بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و سننه و ایامه (صحیح بخاری)، ج۸، ص۱۰۶، محقق:الناصر، محمد زهیر بن ناصر، دار طوق النجاة، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
[۵]
بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و سننه و ایامه (صحیح بخاری)، ج۶، ص۵۸، محقق:الناصر، محمد زهیر بن ناصر، دار طوق النجاة، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
[۶]
شیبانی، ابو‌عبدالله احمد بن محمد، مسند احمد، ج۱۶، ص۲۶۴، تحقیق:الارنؤوط، شعیب، مرشد، عادل و دیگران، اشراف:ترکی، عبدالله بن عبد‌المحسن، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
[۷]
قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل الی رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) (صحیح مسلم)، ج۴، ص۲۲۶۷، محقق: عبدالباقی، محمدفؤاد، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
[۸]
بغدادی، علاء‌الدین علی بن محمد، لباب التاویل فی معانی التنزیل، تصحیح:شاهین، محمد علی، ج۲، ص:۱۷۵ ۱۷۶، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
به هر ترتیب، آن روز که خورشید از مغرب طلوع می‌کند، روزی است که قدرت و سلطنت خدا ظهور پیدا می‌کند و مردم به اجبار به سمت ایمان آوردن سوق داده می‌شوند؛ ولی نفعی برایشان نخواهد داشت. [۹]
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۳۹۱، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
۴.۱ - روایات دیگربرخی روایات دیگر، این موضوع را مربوط به زمان خالی شدن زمین از حجت الهی عنوان کرده و گفته‌اند: همیشه بر روی زمین حجت الهی وجود دارد، مگر چهل روز قبل از وقوع حادثه قیامت که حجت الهی از روی زمین برداشته می‌شود و در این مدت ایمان کسی که قبلاً ایمان نیاورده، پذیرفته نمی‌شود. [۱۰]
بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۰۱، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
۵ - نتیجه بحثنتیجه این‌که موضوع مورد بحث مربوط به زمان ظهور حضرت قائم (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) است و به دلیل اضطراری بودن ایمان آوردن کافران، این ایمان از آن‌ها پذیرفته نمی‌شود. به دیگر سخن، گروهی از سرکردگان کفر و شرک، دیگر با ظهور نشانه‌های شکست خویش نمی‌توانند در آن زمان، ریاکارانه خود را تواب نشان دهند؛ اما این‌گونه نیست که در آن زمان هیچ فردی نتواند توبه کند. ۶ - پانویس۷ - منبعپایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «توبه در عصر حضور»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۲۰. |